Bụi mịn pm2.5 là gì? 10 tác hại của bụi mịn pm2.5

Bụi mịn PM2.5 với kích thước siêu nhỏ và khả năng lơ lửng trong không khí, là mối nguy hại đáng lo ngại cho sức khỏe con người và môi trường. Không chỉ là nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí, bụi mịn còn tiềm ẩn nhiều tác động nghiêm trọng đến sức khỏe mà chúng ta không thể xem nhẹ.

1. Bụi mịn pm2.5 là gì? 

Bụi mịn PM2.5 là những hạt bụi siêu nhỏ, có đường kính không quá 2.5 micromet. Do kích thước cực kỳ nhỏ bé, chúng có thể lơ lửng trong không khí và dễ dàng xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.

2. Nguyên nhân gây ra bụi mịn PM2.5

Bụi PM2.5 được sinh ra từ nhiều nguồn khác nhau, chủ yếu từ hoạt động của con người và tự nhiên. Đây là một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm không khí phổ biến và nguy hiểm nhất. Dưới đây là những nguyên nhân chính dẫn đến sự hình thành của bụi PM2.5.

• Khí thải từ phương tiện giao thông, đặc biệt là xe sử dụng nhiên liệu hóa thạch.
• Hoạt động công nghiệp như đốt cháy nhiên liệu, sản xuất năng lượng.
• Quá trình đốt than, dầu mỏ trong các nhà máy điện.
• Cháy rừng và đốt nương rẫy.
• Khói từ việc đốt rác thải và sinh hoạt hàng ngày.
• Khói thuốc lá và các sản phẩm đốt cháy khác.
• Các phản ứng hóa học trong không khí từ các chất khí như SO2, NOx.
• Hoạt động xây dựng và phá dỡ công trình.
• Đốt nhiên liệu trong các lò sưởi, bếp than củi.
• Sự bào mòn từ các bề mặt đường, lốp xe.

Nguồn tham khảo: 

https://www.getawair.com/blog/everything-you-need-to-know-about-fine-dust-pm2-5
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9223652/
https://www.vinmec.com/eng/article/how-to-clean-pm25-fine-dust-en

3. 10 tác hại của bụi mịn PM2.5

Dù có kích thước vô cùng nhỏ, nhỏ đến mức mắt thường chúng ta không thể thấy được. Tuy nhiên, trái ngược với kích thước vô cùng nhỏ đó, những tác hại của bụi mịn lại vô cùng nghiêm trọng. 

3.1. Tăng nguy cơ bệnh tim mạch

Bụi PM2.5 khi xâm nhập vào cơ thể thông qua hệ hô hấp có thể gây viêm và làm hẹp các mạch máu. Điều này dẫn đến tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch như nhồi máu cơ tim và suy tim, đặc biệt là ở những người có tiền sử về bệnh lý này.

3.2. Gây ra các bệnh về hô hấp

PM2.5 dễ dàng tiếp cận đến phổi và gây ra các bệnh về hô hấp như viêm phổi, viêm phế quản và hen suyễn. Đặc biệt, những người có hệ miễn dịch yếu hoặc trẻ em dễ bị ảnh hưởng nặng nề bởi loại bụi này.

3.3. Làm trầm trọng thêm các bệnh phổi mãn tính

Những người đã mắc các bệnh phổi mãn tính như COPD (bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính) có thể trở nên nghiêm trọng hơn khi tiếp xúc bụi mịn PM2.5 trong thời gian dài. Các hạt bụi này làm giảm khả năng hấp thụ oxy của phổi và khiến người bệnh khó thở hơn.

3.4. Tăng nguy cơ đột qu

Bụi mịn PM2.5 không chỉ ảnh hưởng đến tim mạch mà còn có thể gây tắc nghẽn mạch máu não, làm tăng nguy cơ đột quỵ. Những người cao tuổi hoặc có tiền sử về bệnh lý này cần đặc biệt chú ý khi sống trong môi trường ô nhiễm bụi mịn.

3.5. Tác động xấu đến sự phát triển của phổi ở trẻ em

Trẻ em đang trong giai đoạn phát triển phổi sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng nếu tiếp xúc lâu dài với PM2.5. Loại bụi này có thể làm chậm quá trình phát triển phổi, gây ra các vấn đề về hô hấp kéo dài và ảnh hưởng đến sức khỏe trong tương lai.

3.6. Tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư phổi

PM2.5 chứa nhiều chất hóa học độc hại có khả năng gây ung thư. Khi tiếp xúc lâu dài với loại bụi này, nguy cơ mắc ung thư phổi tăng lên, đặc biệt là ở những người sống trong môi trường ô nhiễm nặng.

3.7. Gây ra các vấn đề về hệ thần kinh

Không chỉ ảnh hưởng đến hệ hô hấp và tim mạch, bụi PM2.5 còn có thể tác động đến hệ thần kinh. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng tiếp xúc với PM2.5 có thể gây suy giảm trí nhớ, ảnh hưởng đến nhận thức và thậm chí gây ra các bệnh lý thần kinh như Parkinson hay Alzheimer.

3.8. Tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường

Bụi mịn PM2.5 có thể gây viêm và làm rối loạn quá trình chuyển hóa insulin trong cơ thể, từ đó tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường. Những người có tiền sử gia đình hoặc yếu tố nguy cơ khác cần đặc biệt lưu ý.

3.9. Gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe tâm thần

Nghiên cứu cho thấy ô nhiễm không khí, bao gồm PM2.5, có liên quan đến tình trạng căng thẳng, lo âu và trầm cảm. Sống trong môi trường ô nhiễm kéo dài có thể gây ra những tác động tiêu cực đến sức khỏe tâm thần và tinh thần của con người.

3.10. Làm giảm tuổi thọ

Sự tiếp xúc lâu dài với bụi mịn PM2.5 được coi là một yếu tố làm giảm tuổi thọ. Những tác hại về tim mạch, hô hấp, ung thư và hệ thần kinh đều góp phần vào việc giảm tuổi thọ của những người sống trong khu vực ô nhiễm.

Nguồn: 

https://ww2.arb.ca.gov/resources/inhalable-particulate-matter-and-health

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9223652/

https://link.springer.com/article/10.1007/s11270-023-06278-9

4. Nồng độ PM2.5 bao nhiêu được cho là an toàn

Nồng độ PM2.5 được coi là an toàn khi ở mức dưới 12 µg/m³ theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA). Mức này được đánh giá là ít gây hại cho sức khỏe con người trong môi trường sống và làm việc hàng ngày. Khi nồng độ PM2.5 vượt qua mức này, nguy cơ gây ra các vấn đề về hô hấp và tim mạch tăng lên đáng kể, đặc biệt đối với trẻ em, người già, và những người có bệnh lý nền. Các mức cao hơn có thể gây hại ngay cả đối với người khỏe mạnh.

Theo WHO, ngưỡng an toàn thấp nhất hiện tại là 5 µg/m³ trung bình năm, và EPA khuyến nghị nồng độ trung bình 24 giờ không vượt quá 35 µg/m³ .

Dưới đây là bảng mức PM2.5 theo khuyến nghị của WHO và EPA:

5. So sánh bụi PM2.5, PM1.0 và PM10

6. Thực trạng bụi mịn PM2.5 hiện nay

Thực trạng ô nhiễm không khí bụi mịn PM2.5, đặc biệt là ở thành phố Hồ Chí Minh, đang ở mức báo động với các chỉ số vượt quá ngưỡng an toàn theo tiêu chuẩn của WHO và Việt Nam. Theo một nghiên cứu, nồng độ trung bình hàng năm của PM2.5 tại TP.HCM dao động từ 23.6 đến 26.9 µg/m³, cao hơn gấp đôi so với mức khuyến nghị an toàn của WHO là 10 µg/m³​. Các khu vực có mật độ phương tiện giao thông cao, đặc biệt là vào giờ cao điểm, ghi nhận mức độ PM2.5 cao nhất​. Bụi mịn PM2.5 đến từ nhiều nguồn như khí thải giao thông, hoạt động công nghiệp, và đốt nhiên liệu, gây ra các tác động nghiêm trọng đến sức khỏe người dân và chất lượng không khí trong khu vực.

https://aaqr.org/articles/aaqr-18-12-oa-0471

https://www.researchgate.net/publication/335487633_Current_Status_of_Fine_Particulate_Matter_PM25_in_Vietnam%27s_Most_Populous_City_Ho_Chi_Minh_City

7. Cách phòng ngừa và giảm bụi mịn PM2.5 trong không khí 

Bụi PM2.5 gây ra nhiều tác động tiêu cực đối với sức khỏe con người và môi trường, do đó, việc phòng ngừa và giảm thiểu sự hiện diện của chúng trong không khí là vô cùng quan trọng. Các biện pháp dưới đây có thể giúp giảm thiểu bụi PM2.5, cải thiện chất lượng không khí và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

• Sử dụng phương tiện giao thông công cộng hoặc xe đạp để giảm lượng khí thải từ xe cá nhân.
• Sử dụng các máy lọc không khí trong nhà và nơi làm việc.
• Trồng cây lọc không khí để hấp thụ bụi và giảm ô nhiễm.
• Hạn chế việc đốt rác thải và nhiên liệu hóa thạch trong sinh hoạt.
• Thực hiện các quy định nghiêm ngặt về kiểm soát khí thải từ các nhà máy và công trình xây dựng.
• Sử dụng các nhiên liệu sạch, ít gây ô nhiễm hơn như khí tự nhiên hoặc năng lượng tái tạo.
• Cải thiện ý thức cộng đồng về ô nhiễm không khí thông qua các chiến dịch giáo dục và nâng cao nhận thức.

Việc nhận thức rõ ràng về tác hại của bụi mịn PM2.5 và tìm kiếm các biện pháp phòng ngừa là yếu tố then chốt để bảo vệ sức khỏe của chúng ta và môi trường. Các biện pháp như sử dụng phương tiện giao thông công cộng, trồng cây xanh, và kiểm soát khí thải sẽ không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm không khí mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống cho cộng đồng. Hành động nhỏ của mỗi cá nhân, kết hợp với các chính sách hiệu quả từ chính phủ, sẽ là chìa khóa để đối phó với vấn đề ô nhiễm bụi mịn PM2.5 trong thời đại ngày nay.