Hướng dẫn cách lọc nước bằng than và cát

Tình trạng ô nhiễm nguồn nước tại Việt Nam đang ngày càng trở nên nghiêm trọng với hơn 70% nguồn nước mặt bị ô nhiễm và khoảng 60% nguồn nước ngầm không đạt tiêu chuẩn sử dụng. Phương pháp lọc nước bằng than và cát đang trở thành lựa chọn phù hợp cho nhiều hộ gia đình.  HAKAWA sẽ hướng dẫn chi tiết cách tự chế tạo hệ thống lọc nước tại nhà, giúp bạn có được nguồn nước sạch hơn với chi phí thấp và đảm bảo an toàn cho sức khỏe gia đình.

Hướng dẫn cách lọc nước bằng than và cát

Phương pháp lọc nước bằng than và cát là giải pháp đơn giản nhưng hiệu quả, phù hợp cho mọi gia đình. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết từng bước thực hiện.

Bước 1: Chuẩn bị vật liệu lọc và bể lọc

Gần giống như khi xây dựng bể lọc nước bằng than hoạt tính, để xây dựng hệ thống lọc nước bằng than và cát hiệu quả, việc chuẩn bị đầy đủ vật liệu chất lượng là yếu tố quan trọng nhất. Bảng dưới đây liệt kê chi tiết các vật liệu cần thiết:

Bể lọc cần được tính toán phù hợp với nhu cầu sử dụng: thể tích bể = nhu cầu nước hàng ngày × 1.5. Đối với gia đình 4-6 người, bể có đường kính 80-100cm, cao 120-150cm là phù hợp. Vị trí đặt bể nên cao hơn điểm sử dụng để tạo áp lực tự nhiên, cách xa nguồn ô nhiễm tối thiểu 10m.

Bước 2: Sắp xếp các nguyên vật liệu lọc vào bể lọc

Việc sắp xếp các lớp vật liệu lọc theo đúng thứ tự là chìa khóa quyết định hiệu quả của hệ thống. Các lớp được sắp xếp từ dưới lên trên như sau:

• Sỏi thạch anh (lớp đầu tiên – dưới cùng): Đổ sỏi kích thước 10–25mm xuống đáy bể. Trải đều, dày 10–15cm. Trước khi cho vào, cần rửa sạch bằng nước để loại bỏ bụi. Lớp này là lớp nền, cần được san phẳng.
• Cát thạch anh: Tiếp tục đổ lên trên lớp sỏi một lớp cát thạch anh, dày 15cm. Cũng cần rửa sạch trước, đổ đều khắp bề mặt, không để cát bị nghiêng hoặc trũng cục bộ.
• Cát mangan: Trên lớp cát thạch anh, đổ cát mangan với độ dày 15–30cm, tùy dung tích bể. Nên đổ từ từ, dùng tay hoặc xẻng dàn đều, tránh tạo túi khí hoặc khoảng trống.
• Than hoạt tính: Rửa sạch than hoạt tính dạng hạt (ưu tiên loại từ gáo dừa), rồi đổ tiếp lớp dày 20–30cm lên trên lớp mangan. Khi đổ, nên dàn đều và tránh đổ mạnh gây vỡ hạt.
• Cát vàng: Tiếp theo là lớp cát vàng hạt nhỏ, dày 10cm. Đổ nhẹ tay và san phẳng mặt cát trước khi thêm lớp kế tiếp.

Bước 3: Lọc nước

Sau khi sắp xếp xong các lớp vật liệu lọc, cần khởi động hệ thống bằng cách mở nước từ từ để rửa trôi bụi bẩn còn sót lại trên các lớp vật liệu. Thực hiện thao tác này ít nhất 2–3 lần, mỗi lần cho nước chảy đầy bể rồi xả bỏ hoàn toàn, không sử dụng nước ở giai đoạn này.

Quá trình lọc diễn ra theo nguyên lý trọng lực: nước được đổ từ trên bề mặt bể lọc, chảy xuống xuyên qua từng lớp vật liệu theo đúng thứ tự đã sắp xếp. Trong suốt quá trình sử dụng, cần duy trì tốc độ dòng nước ổn định, lý tưởng là từ 2–5 lít mỗi phút. Mức này giúp nước có đủ thời gian tiếp xúc với các vật liệu để đạt hiệu quả lọc tối ưu.

• Nếu nước chảy quá nhanh, vật liệu không kịp giữ lại tạp chất → hiệu quả lọc thấp.
• Nếu nước chảy quá chậm, có thể là dấu hiệu tắc nghẽn do bám bẩn hoặc nén chặt các lớp vật liệu → cần kiểm tra, xới nhẹ và rửa lại từng lớp nếu cần.

Bước 4: Sử dụng nước đã lọc

Sau khi nước chảy qua đầy đủ các lớp lọc, bạn có thể sử dụng nước này cho các mục đích sinh hoạt thường ngày như: rửa tay, tắm gội, giặt giũ, vệ sinh nhà cửa, tưới cây,…

Tuy nhiên, cần lưu ý: đây chỉ là hệ thống lọc thô và bán tinh, giúp cải thiện độ trong, giảm mùi, loại bỏ tạp chất cơ học nhưng không có khả năng diệt khuẩn hoàn toàn.

Do đó, nếu dùng nước này để nấu ăn hoặc uống trực tiếp, bắt buộc phải đun sôi để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.

Nguyên lý hoạt động của hệ thống lọc than cát

Than và cát là hai vật liệu có tính chất bổ trợ nhau trong quá trình lọc nước. Than hoạt tính với cấu trúc lỗ xốp có khả năng hấp phụ các phần tử hữu cơ, ion kim loại nặng và các chất gây mùi vị. Cát với cấu trúc hạt có kích thước khác nhau tạo thành các lớp lọc cơ học, giữ lại các tạp chất rắn và tạo môi trường cho các quá trình oxy hóa sinh học diễn ra.

Hệ thống lọc than cát hoạt động dựa trên ba cơ chế chính:

• Lọc cơ học: Các hạt cát có kích thước khác nhau tạo thành các lớp lọc với độ xốp giảm dần từ trên xuống dưới. Các tạp chất rắn có kích thước lớn bị giữ lại ở lớp trên, các hạt nhỏ hơn bị lọc ở các lớp sâu hơn.
• Lọc hóa học: Than hoạt tính thực hiện quá trình hấp phụ các chất hữu cơ, ion kim loại nặng thông qua liên kết van der Waals và tương tác tĩnh điện. Cát mangan xúc tác quá trình oxy hóa sắt và mangan từ dạng hòa tan sang dạng kết tủa.
• Lọc sinh học: Trên bề mặt các hạt cát hình thành lớp màng sinh học (biofilm) chứa các vi sinh vật có lợi, giúp phân hủy các chất hữu cơ và cải thiện chất lượng nước.

Vai trò của từng lớp vật liệu trong quá trình lọc

• Lớp sỏi thạch anh: Phân bố đều dòng nước, tránh xói mòn các lớp vật liệu phía trên
• Lớp cát thạch anh: Lọc sơ bộ các tạp chất có kích thước lớn, bảo vệ các lớp tinh
• Lớp cát mangan: Khử sắt, mangan thông qua quá trình oxy hóa xúc tác
• Lớp than hoạt tính: Hấp phụ chất hữu cơ, khử mùi vị, loại bỏ clo dư
• Lớp cát vàng/đen: Lọc tinh các hạt siêu nhỏ, tạo độ trong cho nước
• Lớp vải cotton: Chặn các vật liệu lọc thoát ra, tạo nước trong suốt

Ưu điểm nổi bật của phương pháp lọc này là chi phí thấp, dễ thực hiện, sử dụng vật liệu tự nhiên thân thiện môi trường và có thể tự bảo trì tại nhà. Hiệu quả lọc có thể đạt 70-85% đối với các tạp chất cơ học và cải thiện đáng kể mùi vị của nước.

Lưu ý khi sử dụng cách lọc nước bằng than và cát

Mặc dù phương pháp lọc nước bằng than và cát mang lại nhiều lợi ích, người sử dụng cần nắm rõ các hạn chế và lưu ý quan trọng để đảm bảo an toàn sức khỏe.

• Sử dụng vật liệu chất lượng tốt và rửa sạch trước khi lắp đặt
• Thay thế định kỳ các lớp vật liệu sau 6-12 tháng sử dụng.
• Vệ sinh bể lọc thường xuyên để tránh phát sinh vi khuẩn có hại
• Kiểm tra và bảo trì hệ thống van, đường ống định kỳ
• Theo dõi tốc độ lọc và chất lượng nước đầu ra

Bộ lọc than cát chỉ có khả năng loại bỏ cặn bẩn, cải thiện mùi và màu của nước. Nó KHÔNG có khả năng diệt được vi khuẩn, vi rút và các tác nhân gây bệnh nguy hiểm. Do đó, nước sau khi lọc bắt buộc phải được ĐUN SÔI trước khi uống để đảm bảo an toàn tuyệt đối.

Khi gặp hiện tượng nước chảy chậm hoặc nước sau lọc không còn trong, cần tháo các lớp vật liệu ra, phơi khô dưới nắng trong 2-3 ngày hoặc thay mới hoàn toàn. Đối với than củi, có thể tự hoạt hóa tại nhà bằng cách đun nóng ở nhiệt độ 300-400°C trong 30 phút, sau đó ngâm trong nước muối loãng và rửa sạch.

Xem thêm: Nước đóng bình có sạch không ?

Sử dụng biện pháp lọc nước an toàn hơn

Trong khi phương pháp lọc nước bằng than và cát là giải pháp tiết kiệm cho việc xử lý sơ bộ, nhiều gia đình hiện đại đang tìm kiếm công nghệ tiên tiến hơn để đảm bảo nguồn nước uống an toàn tuyệt đối. 

Thì đối với máy lọc nước ion của HAKAWA sử dụng công nghệ điên phần 7 tấm điện cực cùng lõi lọc 4 tầng loại bỏ đến 21 loại tạp chất cung cấp nước uống trực tiếp an toàn, tiện lợi. Đây sẽ là sản phẩm lý tưởng cho các gia đình muốn đầu tư một lần để có nguồn nước sạch, an toàn và có lợi cho sức khỏe

Cuối cùng, hãy nhớ rằng biện pháp lọc nước bằng than và cát chỉ là giải pháp xử lý thô, không thể thay thế hoàn toàn các biện pháp khử trùng cần thiết. Lời khuyên vàng mà mọi gia đình cần ghi nhớ: “LỌC RỒI ĐUN SÔI” đây là nguyên tắc bất di bất dịch để đảm bảo an toàn tuyệt đối cho sức khỏe gia đình.